AUKE JELSMA

Tussen feit en fictie tasten naar de werkelijkheid

Inleiding

 

Auke Jelsma werd geboren in Amsterdam op 28 augustus 1933. Hij overleed op 14 januari 2014, twee jaar later overleed ook zijn vrouw, Ali Jelsma-Rippen. Ze kregen samen vier kinderen en woonden achtereenvolgens in Zaltbommel, Dordrecht, Den Haag, Kamperveen, Kampen, Kolderveen, Laren en Hilversum.

 

Auke Jelsma combineerde gedurende zijn loopbaan moeiteloos zowel de theologie als de literatuur. Hij voelde zich bovenal een verhalenverteller, met een grote liefde voor de geschiedenis en speciale aandacht daarin voor de verliezers.

 

Hij studeerde theologie aan de VU van 1951 tot 1956 en was achtereenvolgens dominee in Zaltbommel en Gameren, Dordrecht en Den Haag-west. In 1970 promoveerde hij op het proefschrift ‘Adriaan van Haemstede en zijn martelaarsboek’, over de verbannen dominee uit de 16e eeuw. Hij droeg zijn proefschrift op “aan allen die hoe dan ook, waar dan ook, wanneer dan ook leden onder het gebrek aan verdraagzaamheid binnen de kerk”.

 

In de Gereformeerde Opstandingskerk in Den Haag organiseerde hij samen met de jeugd eind zestiger jaren experimentele jongerendiensten. Een televisiedienst voor de IKON in 1970 besloot hij vorm te geven als een ‘Wie van de drie’- spel, wat in die tijd erg populair was. Met drie verschillende typeringen van Jezus. Tot slot vroeg Auke Jelsma in de rol van spelleider of de echte Jezus wilde opstaan, waarbij alle drie figuren bleven zitten. Het veroorzaakte zoveel commotie in het behoudende deel van de Gereformeerde kerk dat dit hem bijna zijn aanstaande benoeming kostte.

 

In 1970 werd hij toch benoemd tot wetenschappelijk hoofdmedewerker aan de Theologische Universiteit in Kampen, waar hij vervolgens hoogleraar kerkgeschiedenis werd en van 1991 tot 1994 rector was. Vanwege zijn studie van de reformatie deed hij ook uitgebreid bronnenonderzoek naar de vluchtelingenkerken in Londen en werd hij benoemd tot consulent van de nog steeds bestaande Nederlandse gemeente daar.

 

Naar aanleiding van zijn boek ‘Tussen heilige en helleveeg’, over de verwaarlozing van de rol van vrouwen in het christendom, ontving Auke Jelsma in 1976 de Spaanprijs. Het is een tweejaarlijkse prijs die wordt uitgekeerd aan iemand die op opmerkelijke wijze een artistieke of publicitaire bijdrage heeft geleverd aan het bijbelse, geestelijke of kerkelijke leven in Nederland.

 

Als eindredacteur speelde hij een belangrijke rol in de totstandkoming van  de Encyclopedie van de Mystiek, een belangrijke uitgave op Nederlands grondgebied waar ruim veertig auteurs uit diverse landen een bijdrage aan leverden.

 

Naast zijn vele wetenschappelijke publicaties bleef hij ook publiceren voor een breder publiek. Zo schreef hij een groot aantal columns, radiolezingen, novellen en romans.

Zijn meest recente romans vallen op door een combinatie van historisch inzicht en intuïtieve speculatie. Ze vormen een interessante bijdrage in het nieuwe genre op het grensgebied van de narratieve theologie en de literatuur.

In ‘Doorgevingen van Jezus’ beschrijft hij vanuit zijn eigen, persoonlijke ervaringen een nieuwe kijk op Jezus. Het boek beleeft inmiddels de 5e druk.

In zijn laatste roman ‘Doorgeving uit het dodenrijk, De mythe van zwarte Mozes’ brengt hij een nog onbekende zwarte leider uit de begintijd van het christendom voor het voetlicht.

 

In de verzamelbundel ‘Auke Jelsma - De Briefbezorger’, die verscheen ter gelegenheid van zijn afscheid als hoogleraar van de Theologische Universiteit in 1998, omschreef zijn Britse collega Prof. Andrew Pettegree Jelsma als volgt:

“Few academics have the courage or the talent to pursue so varied a writing career as Auke Jelsma.

In this age of increasing specialism, how many scholars of a younger generation would dare to publish on themes from the church life of the Middle Ages to the present day? But it is still necessary to read more deeply to catch the essential quality of his writing, which to my mind is first and foremost a sensitivity to the human experience, and a recognition that emotion, feeling and suffering all have a timeless quality. Auke Jelsma brings to all his subjects, of whatever period, a deep empathy, and a sensitivity to the essential humanity of his subject which is often deeply moving, as well as deeply instructive.

Jelsma has specialized in championing, and often effectively re-discovering figures from the margins of society, whose influence was often, as he shows, far from marginal. He has become an exceptional chronicler of exceptional lives.”

 

 

Een indruk van zijn wetenschappelijke loopbaan bieden de artikelen van :

· Harm Jan Dam  in  het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 2015: Auke Jan Jelsma, Amsterdam 28 augustus 1933 - Hilversum 14 januari 2014

· Jaap van Gelderen in de Kamper Almanak 2015: Dr. Auke Jan Jelsma Kerkhistoricus te Kampen (1970-1998)

Algemene informatie over de auteur

 

“Orthodox geloof is geschikt om vijandsbeelden aan te scherpen. Niemand kan zomaar agressief zijn. Religie helpt mensen over de drempel heen.

 

Het gaat fout zodra aanhangers van een religie als uitgangspunt nemen dat mensen die hun mening niet delen slechter zijn.

 

Theologen hebben de functie van kwaliteitsbewaker. Ze moeten voortdurend oppassen dat religie niet dehumaniserend werkt.”

 

 

Auke Jelsma in een interview met Koert van der Velde in Trouw, 4 sept. 1995